Rồng trong đời sống văn hóa Việt Nam

Ý nghĩa hình ảnh con rồng ở Việt Nam

Đối với người Việt Nam ta, hình ảnh con rồng không còn quá xa lạ. Từ xưa đến nay, rồng luôn là biểu tượng của những giá trị tốt đẹp nhất trong cuộc sống, đem đến nguồn vượng khí, năng lượng tích cực nhất. Có thể nói, rồng là linh vật hội tụ đầy đủ những đặc trưng cơ bản nhất của các loài động vật khác nhau: đầu của thú, vây của cá, chân của chim, thân của bò sát,...

Là linh vật xuất hiện trong trí tưởng tượng của mỗi người, rồng có cả ở trên trời lẫn dưới nước, thường xuyên bay lượn, ẩn hiện trong nhân gian. Biểu tượng con rồng ở Việt Nam còn sở hữu rất nhiều khả năng đặc biệt: khạc lửa, phun mưa, tạp sấm chớp, gây gió bão,...Như vậy, không khó để nhận ra, rồng còn là biểu tượng cho cả vũ trụ lẫn nhân thế, âm dương hòa hợp, là hình ảnh trung hòa của những yếu tố đối lập nhau.

Tương truyền, từ thời xa xưa, các anh hùng, vĩ nhân của Việt Nam đều được sánh với hình ảnh của con rồng. Với nguồn gốc "con rồng cháu tiên", hình ảnh rồng thường được xuất hiện tượng trưng có những giá trị cao quý nhất: Vua chính là thiên tử (con trời) gắn liền với hình ảnh rồng vàng (áo vua mặc gọi là long bào, cửa cung điện gọi là long môn, thân hình vua gọi là long thể,...)

Không chỉ thế, với người nông dân Việt Nam xưa, hình ảnh rồng còn được xuất hiện ở những nơi uy nghiêm, tôn kính như miếu, chùa, đình, đền hoặc trên bàn thờ gia tiên.

Xem thêm: Tranh rồng phong thủy và những điều bạn chưa biết?

Sự phổ biến của hình tượng rồng ở Việt Nam

Có thể nói, với người Việt Nam ta, rồng là biểu tượng cực kỳ quen thuộc, xuất hiện mọi nơi trong cuộc sống, dù đây chỉ là linh vật tưởng tượng của con người, và hoàn toàn không có thật.

Rất nhiều địa danh của Việt Nam được gắn liền với con rồng. Chính thủ đô nước ta, với tên gọi Thăng Long (rồng bay lên trời) là một ví dụ điển hình. 

Ở thời hiện đại, vẫn còn rất nhiều địa danh được gắn liền với hình ảnh của rồng như: Long Biên (Hà Nội), núi Hàm Rồng (Thanh Hóa), đảo Bạch Long Vĩ (Hải Phòng), Hạ Long (Quảng Ninh), Bến Nhà Rồng (Thành phố Hồ Chí Minh), đồng bằng Sông Cửu Long, tỉnh Long An, núi Long Cốt (Quảng Ngãi), Vân Long (Ninh Bình),...

Rồng còn thể hiện trong ngôn ngữ như khí thế vươn lên phát đạt gọi là “Thế rồng”, bộ phận quan trọng nhất gọi là “Đầu rồng”, giải mây đen gây mưa gọi là “Vòi rồng”, chỗ đất cực phúc gọi là “Đất rồng” và “Hàm rồng”. Sinh vật học có con rồng đất (Kỳ nhông), cây sương rồng, nhựa long lão, lá lưỡi rồng... Dược học thì có: Cao ban long (Sừng hiêu nấu), Long nhãn (Cùi nhãn), Long vĩ (Thuốc cầm máu)...

Rồng là đối tượng của câu tục ngữ, ca dao như quy luật di truyền “Trứng rồng lại nở ra rồng”, hình thức sang trọng “Trạm rồng trổ phượng, thêu rồng vẽ phượng, nem rồng chả phượng”, trạng thái vận động đẹp và khoẻ” Ăn như rồng cuốn, uốn như rồng leo”, “đẹp duyên cưỡi rồng”, sự so sánh sang hèn tốt xấu “Rồng đến nhà tôm, đầu rồng đuôi rắn, vẽ rồng nên giun”.

Rồng gắn liền với truyền thống, truyện kể, các đề tài văn học như: Truyền thuyết Lạc Long Quân: ông tổ người Việt là Lạc Long Quân (cha) lấy bà Âu Cơ (mẹ tiên) đẻ ra trăm trứng, nở thành trăm con, 50 người con theo cha xuống biển, 50 người con theo mẹ lên rừng, xây dựng cơ nghiệp mở mang bờ cõi... dần hình thành lên cộng đồng quốc gia Việt. Chúng ta ngày nay tự hào với nguồn cội mình là “Dòng giống tiên rồng”, “Con rồng cháu tiên”. Như câu hát chèo của mẹ Thiên Sĩ trong vở Quan âm Thị Kính “Giống nhà này, giống rồng, giống phượng, giống tiên”... Các điệu múa: “Múa trống rồng”, “Múa rước rồng”. Các buổi trình diễn múa rồng bay, rồng lượn và các trò chơi dân gian như “Rồng rắn lên mây”, các lễ hội “Đua thuyền rồng, rước rồng”...

Rồng nhập hệ can chi 12 con vật, là biểu tượng chi Thìn. Một chi quan trọng với những ý nghĩa triết lý và nhân văn sâu sắc. Giờ Thìn kéo dài từ 7 giờ đến 9 giờ sáng, đó là khoảng thời gian đẹp nhất trong ngày. Tháng con rồng là tháng 3 cuối xuân, cây cối tươi tốt nhất, con người cũng dồi dào sinh lực nhất và tương quan Trời - Đất đạt đến độ hài hoà tối đa. Quan niệm tín ngưỡng cho rằng người tuổi Thìn thường tài giỏi, thành đạt và gặp nhiều may mắn, hạnh phúc trong đời.

Bài viết cùng chủ đề: Quy tắc bài trí rồng phong thủy trong nhà