Năm 2016, ngành xi măng (XM) đạt được các chỉ tiêu đề ra. Theo các chuyên gia, năm 2017 được dự báo áp lực sẽ nặng nề, các DN XM sẽ phải gồng mình để trụ vững.
Các DN xi măng nội địa dự báo sẽ cạnh tranh gay gắt vào năm 2017
Thị trường cạnh tranh mạnh mẽ hơn
Thống kê của Hiệp hội XM Việt Nam cho thấy, đến năm 2016, tổng công suất thiết kế ngành XM đạt gần 88 triệu tấn. Nếu tính các dự án đang tiến hành đầu tư dự kiến hoàn thành trong năm 2018, tổng công suất thiết kế toàn ngành đạt tới 108 triệu tấn trước năm 2020.
Hơn nữa, những nhà máy đã vận hành sản xuất cũng không ngừng đầu tư vào chiều sâu, cải tiến kỹ thuật, công nghệ, nâng tỷ lệ pha phụ gia vào XM từ 20% lên 30 - 40%, năng lực sản xuất thực tế trước năm 2020 lên khoảng từ 118,8 - 129,6 triệu tấn.
Ông Nguyễn Quang Cung - Chủ tịch Hiệp hội XM Việt Nam cho biết, theo dự báo tiêu thụ trong nước năm 2020 khoảng 82 triệu tấn, Việt Nam sẽ dư thừa 36 - 47 triệu tấn XM. Theo dự báo trong quy hoạch, với khả năng tiêu thụ trong nước năm 2020 là 93 triệu tấn, nước ta sẽ dư thừa khoảng 25 - 36 triệu tấn XM.
Năm 2016, nhu cầu tiêu thụ nội địa năm 2016 khoảng 60 triệu tấn. Từ nay đến năm 2020, mỗi năm sẽ tăng từ 5 - 6 triệu tấn. Đến năm 2020, nhu cầu tiêu thụ XM trong nước khoảng 80 - 82 triệu tấn. Áp lực dư thừa XM, cạnh tranh khốc liệt trên thị trường càng rõ nét hơn.
Nhiều khó khăn trong xuất khẩu
Từ năm 2010 trở đi, Việt Nam trở thành nước xuất khẩu XM. Năm 2014, nước ta đã xuất khẩu 20 triệu tấn XM và clinker, đứng nhất nhì thế giới. Sau năm 2014, tình hình xuất khẩu XM giảm sút. Năm 2015, xuất khẩu đạt 16,2 triệu tấn. Con số này đã giảm 18% so với năm 2014. Năm 2016, xuất khẩu XM clinker của Việt Nam sẽ thấp hơn năm 2015 khoảng 2%.
Sự sụt giảm trên không chỉ về khối lượng mà còn về giá xuất khẩu. Năm 2014, giá xuất khẩu FOB clinker dao động 38 - 40 USD/tấn, XM trên dưới 55 USD/tấn. Giá xuất khẩu tiếp tục ghi nhận giảm trong năm 2015 và 2016. Hiện nay, giá xuất khẩu FOB clinker khoảng 30 USD/tấn, giảm 20 - 25% so với năm 2014. Xuất khẩu XM và clinker của Việt Nam giảm sút cả về số lượng và giá cả được đánh giá là do cạnh tranh của Trung Quốc, Ấn Độ và một số nước khác. Năm 2014, Trung Quốc dư thừa công suất sản xuất XM lên đến 700 triệu tấn. Hiện nay, nước này dư thừa khoảng 600 triệu tấn/năm và đang tìm cách xuất khẩu ra thị trường khu vực và thế giới với khối lượng lớn, giá rất thấp.
Đặc biệt, khi Nghị định 100/2016/NĐ-CP và 122/2016/NĐ-CP được thực thi, DN lại gặp nhiều khó khăn hơn. Ngày 01/7/2016, Nghị định 100/2016/NĐ-CP sửa đổi bổ sung Nghị định 209/2013/NĐ-CP tại khoản 11 Điều 3 quy định sản phẩm xuất khẩu là hàng hóa được chế biến từ tài nguyên khoáng sản cộng với chi phí năng lượng chiếm từ 51% giá thành sản xuất sản phẩm trở lên sẽ được xếp vào đối tượng không chịu thuế GTGT, không được khấu trừ thuế GTGT đầu vào.
Từ ngày 01/9/2016, Nghị định 122/2016/NĐ-CP tại phụ lục 1 - Biểu thuế xuất khẩu theo danh mục mặt hàng chịu thuế ở mục 21 quy định: Vật tư, nguyên liệu, bán thành phẩm có giá trị tài nguyên khoáng sản cộng với chi phí năng lượng chiếm từ 51% giá thành sản phẩm trở lên sẽ chịu thuế suất thuế xuất khẩu 5%.
Theo đó, các DN trong ngành XM lo lắng khi tính toán chi phí xuất khẩu XM, clinker có thể tăng lên 4,5 USD tính cho 1 tấn clinker (theo giá FOB bình quân 30 USD/tấn) và 7,5 USD/tấn XM (tính theo giá FOB bình quân 50 USD/tấn).
Hiệp hội XM Việt Nam thay mặt toàn ngành xin kiến nghị Chính phủ và các bộ ngành tạm thời hoãn việc thi hành 2 nội dung nêu trên đối với ngành XM...
Ngành XM cũng đã và đang đầu tư chiều sâu, cải tiến công nghệ tăng tỷ lệ pha phụ gia vào XM. Toàn ngành XM hiện đã tăng tỷ lệ phụ gia lên đến 30 - 40%, tỷ lệ clinker giảm từ 80% xuống còn 70 - 60%, giảm tiêu tốn đáng kể đá vôi, đất sét và than...
