Ba phương án huy động vốn xây sân bay Long Thành

Trong tháng 7 vừa qua, Bộ Giao thông Vận tải đã trình Thủ tướng Chính phủ báo cáo nghiên cứu khả thi dự án cảng hàng không quốc tế Long Thành, cùng với đó đề xuất 3 phương án đầu tư dự án này, cụ thể như sau:

Phương án 1 là nhà đầu tư khai thác sân bay sử dụng vốn vay ODA. Nhà đầu tư theo phương án này sẽ được tiếp cận vốn vay rẻ hơn. Song, doanh nghiệp hiện chỉ có thể vay lại vốn ODA của Nhật, Hàn Quốc mà Chính phủ đã đi vay. Làm tăng nợ công và phải sử dụng tư vấn, nhà thầu xây lắp của nước cho vay là nhược điểm của phương án đầu tiên.

Phương án 2 là giao Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) dùng vốn doanh nghiệp đầu tư dự án. Hiện tại, ACV đang quản lý 21 cảng hàng không trên phạm vi toàn quốc, đồng thời là doanh nghiệp mà Nhà nước nắm giữ 95% cổ phần. Vì thế, Nhà nước sẽ kiểm soát được tài sản chiến lược của quốc gia, chủ động điều hành cũng như đảm bảo an toàn, an ninh khi giao ACV thực hiện dự án. Do không dùng vốn vay ODA nên phương án 2 không làm tăng nợ công, có thể triển khai ngay công tác thiết kế kỹ thuật, khởi công vào đầu năm 2021, đến năm 2025 sẽ hoàn thành công trình.

Phương án 3 là đấu thầu chọn nhà đầu tư, khai thác bằng vốn doanh nghiệp theo hình thức đối tác công - tư (PPP), hợp đồng BOT. Không làm tăng nợ công do không sử dụng vốn ODA là ưu điểm của phương án này. Mặt khác, sau khi hết thời hạn hợp đồng BOT, Nhà nước còn có nguồn thu từ việc khai thác tài sản.

Không chỉ đảm bảo sự công bằng, tính minh bạch, việc lựa chọn nhà đầu tư còn tạo cơ hội tham gia cho các doanh nghiệp có năng lực. Vấn đề đặt ra là, nếu đấu thầu chọn nhà đầu tư thì công trình khó được hoàn thành trong năm 2025 bởi sẽ bị chậm khoảng 18 tháng.

Phối cảnh tổng thể dự án sân bay Long Thành. (Ảnh: ACV)

Theo ông Đỗ Tất Bình, Phó Tổng giám đốc ACV, sẽ có nhiều ưu điểm khi ACV làm chủ đầu tư. Các tổ chức hàng không quốc tế khuyến cáo rằng, một nhà ga nên giao cho 1 nhà khai thác để đảm bảo đồng bộ thông suốt. Sân bay Long Thành là nhà ga lớn nhất Việt Nam nên việc giao cho ACV đầu tư, quản lý cảng sẽ tạo kết nối đồng bộ với những sân bay khác.

Lãnh đạo đơn vị này cho hay, ACV có bộ máy quản lý khai thác sân bay chuyên nghiệp và là đơn vị cam kết thu xếp tài chính tốt nhất bằng vốn doanh nghiệp. Hiện tại, doanh nghiệp đã tích lũy được trên 24.000 tỷ đồng và tiếp tục tích lũy thêm trong những năm 2019-2025. Công ty dự kiến sẽ cân đối được 1,5 tỷ USD để xây dựng sân bay Long Thành. ACV chỉ cần vay một phần hoặc hợp tác cùng một đối tác khác trong việc đầu tư các hạng mục.

Ông Bình bày tỏ: "Chúng tôi có thể đầu tư cả khu bay, đường kết nối sân bay và nhà ga để đảm bảo tính đồng bộ cho sân bay, đạt tiến độ khai thác."

Bộ Giao thông Vận tải trong báo cáo nghiên cứu khả thi đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ, Hội đồng thẩm định Nhà nước chọn phương án mà ACV đề xuất để khởi công dự án vào đầu năm 2021, hoàn thành trong năm 2025.

Theo Bộ Giao thông Vận tải, trước đây tuy ACV chưa thực hiện dự án nào có quy mô lớn như sân bay Long Thành nhưng doanh nghiệp đã thực hiện nhiều dự án riêng lẻ như đầu tư sân đỗ tại Nội Bài, Đà Nẵng, Tân Sơn Nhất; xây dựng đường cất hạ cánh tại sân bay Phú Quốc, Cần Thơ; đầu tư nhà ga mới T2 Tân Sơn Nhất, T2 Nội Bài...

Nhược điểm của việc giao ACV đầu tư là phải đưa dự án ra đấu thầu quốc tế theo quy định của Luật Đấu thầu. Quốc hội chỉ mới có thẩm quyền giao đơn vị này trực tiếp đầu tư, khai thác mà không qua đấu thầu. Bên cạnh đó, đơn vị quản lý cảng cũng có thể gặp rủi ro về mặt tài chính trong trường hợp sân bay khai thác không như tính toán của phương án tài chính.

Do đó, Bộ Giao thông Vận tải đưa ra một hướng khác là giao ACV thành lập doanh nghiệp mới với tỷ lệ vốn chi phối của ACV để đầu tư, khai thác sân bay quốc tế Long Thành.

Đánh giá về 3 phương án mà Bộ Giao thông Vận tải đưa ra, theo chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long, phương án vay vốn ODA cho thấy nhiều yếu kém trong thời gian qua, khiến nợ công gia tăng, kéo theo nhiều ràng buộc, đội chi phí. Vì thế, nên tránh lựa chọn phương án đầu tư này.

Phương án đảm bảo hiệu quả và minh bạch nhất là đấu thầu chọn nhà đầu tư. Tuy vậy, để đảm bảo chất lượng công trình, tránh đội giá, hợp đồng cần được cơ quan quản lý nhà nước quy định chặt chẽ. Chuyên gia này cho hay, phương án giao cho ACV đầu tư cần được xem xét kỹ bởi không có sự cạnh tranh.

Ông Long nói: "Chúng ta có thể đẩy nhanh tiến độ đấu thầu, không nên vì lý do thời gian gấp rút mà phải chỉ định thầu."