Tìm hiểu về tam giác hữu dụng trong thiết kế bếp

Tam giác hữu dụng là gì?

Tam giác hữu dụng hay tam giác hoạt động (work triangle) là thuật ngữ kinh điển trong thiết kế tủ bếp, được sử dụng để xác định cách bố trí bếp hiệu quả, xét cả về mặt thẩm mỹ và công năng. Theo đó, các nhiệm vụ chính trong nhà bếp gia đình được thực hiện tại tủ lạnh, bồn rửa và bếp nấu. Ba điểm này và các đường tưởng tượng nối chúng hình thành nên tam giác hữu dụng.

Tam giác hữu dụng trong bếp thực chất là quỹ đạo di chuyển trong quá trình nấu nướng của người nội trợ.

Ý nghĩa ứng dụng của tam giác hữu dụng là việc sắp xếp vị trí của ba thiết bị này gần nhau một cách hợp lý, không quá xa cũng không quá gần nhằm tối ưu các bước di chuyển trong bếp và giảm thiểu thời gian nấu nướng cho người nội trợ. Ở ba khu vực tạo nên tam giác hữu dụng trên nếu quá xa nhau sẽ khiến người nội trợ mất thời gian di chuyển, còn nếu quá gần sẽ làm không gian nấu nướng trở nên chật hẹp, người nội trợ cũng gặp nhiều khó khăn hơn khi thao tác.

Một khi đã sắp xếp thành công tam giác hữu dụng, các thiết bị, dụng cụ nấu nướng còn lại sẽ được phân phối căn cứ vào vị trí của các đồ dùng trên.

Lịch sử ra đời

Quay trở lại thời điểm hình thành nguyên lý tam giác hữu dụng. Công việc nghiên cứu cách tối ưu hóa bố cục bếp đã được nhà tâm lý học và kỹ sư công nghiệp Lillian Moller Gilbreth hợp tác cùng Công ty Khí đốt Brooklyn Borough tiến hành từ những năm 1920. Đến năm 1929, tại triển lãm Phụ nữ, Lillian Moller Gilbreth đã công bố những ý tưởng sơ khai nhất về nguyên tắc này dựa trên nghiên cứu về cách tối ưu chuyển động áp dụng cho kiểu bố cục bếp chữ L mà bà gọi là “định truyến tròn” và sau này được gọi là tam giác hữu dụng trong bếp (kitchen work triangle). Và 11 năm sau, tức là vào năm 1940, nguyên tắc sắp xếp chi tiết các vị trí bếp nấu, bồn rửa, tủ lạnh như ngày nay mới được giới thiệu và biết đến rộng rãi.

Nội dung của nguyên tắc tam giác hữu dụng

Theo nguyên tắc tam giác hữu dụng, kích thước hay khoảng cách từ 3 khu vực tạo nên tam giác hoạt động (tủ lạnh, bồn rửa, bếp nấu) cần thỏa mãn các tiêu chuẩn lý tưởng dưới đây:

1. Không có cạnh nào của tam giác ngắn hơn 1,2m hay dài hơn 2,7m;

2. Tổng chiều dài cả ba cạnh của tam giác nằm trong khoảng từ 4,0m đến 7,9m;

3. Tủ bếp hay các vật chướng ngại không nên chặn bất cứ cạnh nào của tam giác quá 30cm;

4. Nếu có thể, luồng lưu thông chính trong nhà không nên cắt ngang qua bất cứ cạnh nào của tam giác;

5. Vật chướng ngại lớn, chẳng hạn như tủ bếp, kệ đựng đồ không được nằm giữa hai điểm bất kỳ của tam giác.

Thiết kế đảo bếp rất tiện lợi nhưng lại chặn luồng lưu thông trong tam giác hữu dụng.

Phương án điều chỉnh là vát chéo hai góc đảo bếp để không chặn lối lưu thông giữa hai điểm của tam giác, trong khi vẫn đảm bảo được tính thẩm mỹ.

Tam giác hữu dụng trong các kiểu thiết kế bếp khác nhau

Hiện có rất nhiều cách thiết kế bếp khác nhau như kiểu chữ I, song song, chữ L, U, G hay kiểu bếp kết hợp đảo. Tuy nhiên, mọi ý tưởng thiết kế bếp đều phải đảm bảo nguyên tắc tam giác hữu dụng sao cho vị trí của tủ lạnh, bồn rửa, bếp nấu hợp lý để người nội trợ cảm thấy thoải mái, thuận tiện nhất khi thao tác.

Các kiểu tủ bếp và tam giác hoạt động lý tưởng.

Như đã đề cập ở trên, quy tắc này hình thành từ năm 1940, khi đó không gian phòng bếp khá nhỏ và được thiết kế chuyên dụng để người nội trợ nấu nướng, sửa soạn bữa ăn cho gia đình. Hơn nữa, nguyên tắc tam giác hữu dụng giả định rằng một không gian bếp chỉ có ba khu vực hoạt động chính và một người đứng bếp.

Ngày nay, diện tích phòng bếp thường lớn hơn và trong nhiều gia đình, có thể hai hoặc ba người cùng nhau chia sẻ nhiệm vụ nấu nướng. Cùng với đó là sự xuất hiện của các thiết bị hiện đại như lò vi sóng, máy rửa bát… Do vậy, quy tắc tam giác hữu dụng không bó buộc ở một con số nhất định. Một nhà thiết kế nội thất tài năng và giàu kinh nghiệm sẽ biết cách sắp xếp vị trí của tủ lạnh, bồn rửa, bếp nấu… sao cho khoảng cách của ba khu vực này hợp lý nhất dựa trên diện tích, kết cấu của phòng bếp và thói quen sinh hoạt của gia đình. Nhờ đó, người nội trợ không mất quá nhiều thời gian khi di chuyển mà vẫn cảm thấy thoải mái trong trường hợp có hơn một người đứng nấu trong bếp.

Một số chuyên gia từ các công ty thiết kế nội thất uy tín còn phân chia công năng bếp một cách cụ thể và chi tiết hơn. Theo đó, hệ thống bếp gồm 5 khu:

1. Khu để thực phẩm;

2. Khu để đồ dùng dụng cụ nấu nướng;

3. Khu rửa;

4. Khu chế biến;

5. Khu nấu.

Sơ đồ không gian bếp 5 khu vực của Blum, công ty đa quốc gia chuyên sản xuất phụ kiện cho bếp và nội thất.

Các khu vực này được bố trí liên hoàn tạo thành quy trình thuận tiện nhất cho người nội trợ ở cả các bố cục bếp đơn giản như bếp chữ I, chữ L, song song cho đến bếp chữ G, bếp có đảo…

6 dạng tổ hợp bếp cơ bản theo Blum.

Bên cạnh việc tuân thủ quy tắc tam giác hữu dụng, bạn cũng cần lưu ý một số quy tắc khi thiết kế không gian nấu nướng gia đình:

1. Khoảng cách giữa bếp nấu và bồn rửa tối thiểu là 0,6m để đảm bảo nước từ bồn rửa không văng vào bếp khi rửa bát. Đây cũng là khoảng đệm để chúng ta có thể đặt một vài dụng cụ như xoong, nồi, chảo… trước khi cho lên bếp nấu.

2. Giữa tủ lạnh và bồn rửa nên có một khoảng diện tích nhất định đủ để đặt rổ rá đựng rau củ hay thực phẩm lấy từ tủ lạnh ra.

3. Chỗ đặt tủ lạnh cần chừa khoảng cách rộng tối đa 0,65m bởi các loại tủ lạnh 1 cánh có bề rộng tối đa 0,6m, với tủ lạnh 2 cánh thì chỗ đặt tủ lạnh phải là 1m.

4. Với tủ lạnh 1 cánh thì hướng mở từ trái qua phải. Do vậy, dây chuyền bố trí các khu vực thao tác trong bếp là tủ lạnh – chậu rửa – bếp nấu từ phải qua trái. Nếu bắt đầu từ trái thì khi đưa thực phẩm ra chậu rửa sẽ bị vướng tay vào cánh tủ lạnh đang mở.

5. Khoảng cách giữa bếp và tường hoặc giữa hai bàn bếp tối thiểu là 0,9m để người đứng nấu thao tác và đi lại được thuận tiện, dễ dàng. Khoảng cách lý tưởng là 1,2m để người thứ hai có thể dễ dàng băng qua từ phía sau.

Dù nguyên tắc tam giác hữu dụng đã xuất hiện cách đầy gần một thế kỷ nhưng nó vẫn được các kiến trúc sư, các chuyên gia nội thất ứng dụng một cách linh hoạt và khéo léo. Quy tắc này không chỉ được các nhà thiết kế nội thất quan tâm mà ngay cả chính bạn, người trực tiếp sử dụng bếp hàng ngày cũng cần nắm rõ để tự bài trí không gian giữ lửa nhà mình một cách tối ưu nhất.