Còn nhiều bất cập trong quản nhà thu nhập thấp

Chặn kẻ gian hay cản đường... thoát nghèo?

Nội dung tại Nghị định 188/2013 của Chính phủ về việc phát triển và quản lý nhà ở xã hội có quy định rõ: Người mua, thuê mua nhà ở xã hội không được phép cho thuê lại, thế chấp (trừ trường hợp thế chấp với ngân hàng để vay tiền mua, thuê mua chính căn hộ đó) và không được chuyển nhượng nhà ở dưới mọi hình thức trong thời gian tối thiểu là 5 năm, kể từ thời điểm trả hết tiền mua, thuê mua nhà ở theo hợp đồng đã ký với bên bán, bên cho thuê mua.

Dù đã vào ở 2-3 năm nhưng nhiều khu nhà ở thu nhập thấp vẫn chưa chốt được giá bán. (Ảnh minh họa, nguồn: baoxaydung).

Sau 5 năm, kể từ thời điểm thanh toán hết tiền theo hợp đồng đã ký kết và được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất theo quy định của pháp luật về đất đai thì người mua, thuê mua nhà ở xã hội mới được quyền bán lại, thế chấp hoặc cho thuê.

Dự thảo Nghị định Phát triển quản lý nhà ở xã hội vừa được Bộ Xây dựng công bố đã thắt chặt hơn quyền sử dụng nhà ở xã hội. Cụ thể: Néu muốn bán lại căn hộ thuộc dự án nhà ở xã hội thì khách hàng phải nộp 50% giá trị sử dụng đất sau khi đã hết thời hạn 5 năm kể từ khi mua nhà. Quy định này được đưa ra nhằm ngăn chặn tình trạng người giàu “đội lốt nhà nghèo” để kiếm lời từ việc mua đi bán lại nhà ở thu nhập thấp. Và việc phải nộp tiền sử dụng đất như dự thảo đưa ra sẽ khiến người bán nhà không có lãi vì khoản chênh lệch không tương xứng với tiền sử dụng đất.

Không bàn đến sự chênh lệch thực tiễn trên thị trường, chỉ nói riêng việc mua và bán nhà thu nhập thấp thì thấy nhà làm chính sách cần thật sự thận trọng với quy định này. Vì nội dung hiện hành của quy định sẽ được bán nhà sau 5 năm là trên cơ sở chủ sở hữu nhà thu nhập thấp không còn nhu cầu ở nhà đó nữa, với ngụ ý họ đã tự ra khỏi diện thu nhập thấp.

Vì vậy, sau 5 năm như quy định, người dân bán nhà là việc làm hợp lý và đúng với luật định. Nếu dự thảo mới trở thành hiện thực thì người dân phải nộp tiền sử dụng đất cho căn nhà đó khi bán là chưa thực sự thuyết phục người dân về tính công bằng. Vì giá nhà khi bán ra đã có nhận được sự ưu đãi từ nhà nước. 

Thay vì ra quyết định thu 50% giá trị sử dụng đất thì khâu kiểm soát “đầu vào” phải được các cơ quan liên quan kiểm soát chặt chẽ sao cho đúng đối tượng được mua nhà thu nhập thấp. Còn nếu vì “đầu vào” chưa minh bạch mà chuyển sang thắt chặt “đầu ra” là phi ưu đãi, phản tác dụng của chính sách hỗ trợ của nhà nước, thậm chí, kẻ gian thì không chặn được mà còn gia tăng khó khăn đối với người nghèo, cản đường thoát nghèo của người dân.

Nhiều giá bán trong cùng một tòa nhà và dân dài cổ chờ “sổ đổ”?

Giá bán thuộc dự án nhà ở thu nhập thấp vẫn còn khiến nhiều người không khỏi băn khoăn khi cùng được hưởng ưu đãi từ Nhà nước, giá nhà đã được tạm tính nhưng giá bán của mỗi căn nhà trong cùng một dự án, thậm chí ở sát vách nhau lại khác nhau và ở mỗi thời điểm một giá bán.

Có thể dễ dàng nhận thấy, ở giai đoạn 1 của dự án khu đô thị Đặng Xá (Gia Lâm, Hà Nội), giá của các hộ mua và nhận bàn giao nhà từ năm 2012 thì áp giá tạm tính là 10,3 triệu đồng/m2. Nhưng căn hộ kế cận, nằm cùng tầng của tòa nhà mua ở thời điểm 2013 lại chỉ còn trên 9 triệu đồng/m2.

Vấn đề ở đây là, tại sao người dân lại phải trả giá khác nhau để sở hữu căn nhà trong cùng một tầng của một dự án được thụ hưởng ưu đãi từ chính sách và cùng thời điểm hoàn thiện giống nhau? Điều này đang khiến nhiều đối tượng mua nhà thu nhập thấp không khỏi thắc mắc. Cũng đã có những lý giải được đưa ra rằng, mỗi thời điểm mua - bán khác nhau sẽ có cách tính giá khác nhau. Tuy nhiên, chủ đầu tư xây dựng nhà ở thu nhập thấp được hưởng chính sách ưu đãi từ Nhà nước tại thời điểm thực hiện dự án.

Đến nay, giá bán nhà thu nhập thấp tại nhiều dự án trên địa bàn Hà Nội được ghi trong hợp đồng mua - bán vẫn đang ở dạng “tạm tính” chứ chưa quyết toán 100%. Nhưng ở mỗi thời điểm giao dịch khác nhau, người mua lại phải trả một mức giá hoàn toàn khác nhau. Nếu điểm này không được phía cơ quan quản lý nhà nước làm minh bạch, thì khi các chủ đầu tư chốt giá thực tính đối với sản phẩm sẽ khó tránh được sự mất bất công cho các đối tượng thực thụ hưởng chính sách ưu đãi. Không chỉ vậy, sau 3 năm mà giá tạm tính vẫn chưa được quyết toán, thì khi giá thị trường có sự thay đổi với mức tăng, giảm khác nhau, thì cách tính thời điểm quyết toán giá nhà như thế nào sẽ là câu hỏi ngỏ.

Thực tế, đến nay, người dân đến ở tại các dự án nhà ở thu nhập thấp đã rất đông, có nhiều hộ đã nhận nhà từ năm 2012 nhưng hiện giá thành căn hộ vẫn chưa được quyết toán và chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất theo đúng quy định của pháp luật về đất đai.

Từ sự phân tích về một số bất cập như trên, chúng ta có thể dễ dàng nhận thấy, nếu việc quản lý thông tin không được minh bạch thì từ một chủ trương đúng, chính sách ưu đãi về nhà thu nhập thấp rất có thể sẽ trở thành một mớ hỗn độn, việc quản lý nhà ở thu nhập thấp có thể lại gây ra hệ lụy cho xã hội.